Marian Surdacki
W dniu 29 października 2009 r. Urzędów stał się miejscem jednego z najważniejszych pod względem prestiżowym i rangi naukowej wydarzeń w swoich dziejach. Nasza gmina i jej władze przyjęły propozycję współorganizowania u siebie, w Gminnym Ośrodku Kultury, Międzynarodowej Konferencji Naukowej Przestrzenie szlacheckiego samorządu. Miejsce obrad sejmików i zjazdów szlacheckich w Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku.
Inicjatorem i organizatorem tej konferencji był Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przy współudziale wójta gminy Urzędów i Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej. Pomysł rozpoczęcia pierwszego dnia obrad właśnie w Urzędowie wysunął w rozmowie z prof. Marianem Surdackim jej główny inicjator dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych UMCS prof. dr hab. Henryk Gmiterek. Władze gminy Urzędów i Towarzystwa propozycję bez wahania przyjęły, traktując ją jako wyróżnienie i doskonałą okazję do promocji obecnego oblicza miejscowości, a także przedstawienia i przypomnienia wspaniałej historii i dużego polityczno-gospodarczego i społeczno-kulturalnego znaczenia naszego miasta w minionych wiekach.
Obrady konferencyjne zaplanowano na dwa dni. Rozpoczęły się one 29 października w Urzędowie, po czym 30 października kontynuowane były w sali obrad Rady Wydziału Nauk Humanistycznych UMCS w Lublinie. W Urzędowie gości przywitał wójt gminy mgr inż. Jan Woźniak oraz prezes Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej mgr Tomasz Wyka. Część naukową otworzył prof. dr hab. Henryk Gmiterek, zaś wykłady zainaugurowała prof. dr hab. Anna Sochacka wykładem Zjazdy szlachty lubelskiej w późnym średniowieczu.
W konferencji uczestniczyło 25 historyków, wytrawnych znawców problematyki szlachecko-parlamentarnej (w większości profesorów i doktorów) z kraju i z zagranicy: Litwy, Ukrainy i Białorusi. Wśród nich byli prelegenci z Lublina, Krakowa, Warszawy, Poznania, Szczecina, Częstochowy, Łodzi, Cieszyna oraz Wilna, Kijowa, Mińska i Drohobycza. Tematy wystąpień koncentrowały się wokół miejsca obrad i charakterystyki sejmików szlacheckich, które w czasach staropolskich Rzeczypospolitej były podstawą samorządu lokalnego i ustroju demokracji szlacheckiej.
Nasze państwo, jako monarchia parlamentarna, jedyna w ówczesnej Europie, w swych podstawach ustrojowych wykazywało ogromną dominację demokracji szlacheckiej nad rolą i pozycją króla. U podstaw tego modelu ustrojowego, szczególnie lokalnego samorządu, stały sejmiki – zjazdy prowincjonalne szlachty dla poszczególnych województw lub ziem, tzw. szlacheckie sejmiki ziemskie. Odbywały się one na ogół w siedzibach województw lub ziem, czasem jednak i w innych nie stołecznych, ważniejszych miastach, jeśli spełniały odpowiednie warunki aprowizacyjne i gospodarcze. Do takich miast należał w XV–XVI wieku powiatowy Urzędów, wchodzący od 1474 r. w skład województwa lubelskiego. Musiał się on cieszyć wysokim ówcześnie prestiżem, skoro od schyłku XV w. tam, a nie w Lublinie, a później na przemian w obu miastach postanowiono odbywać sejmiki wojewódzkie i sądy ziemskie dla województwa lubelskiego. Dopiero po 1532 r. sejmiki ziemskie szlachty województwa lubelskiego zaczęto organizować w Lublinie.
Rozpoczęcie obrad konferencji naukowej na temat samorządu szlacheckiego w Urzędowie nie było więc przypadkowe, nawiązywało do dawnych dziejów i miało symboliczny wymiar. Tam bowiem, gdzie tkwiły korzenie parlamentaryzmu szlachty lubelskiej, wypadało rozpocząć naukową, historyczną debatę nad jego obliczem.
Przerwę obiadową w obradach uczestnicy konferencji wykorzystali na zwiedzanie Urzędowa. Podczas ponad godzinnego spaceru obejrzeli rynek, wały oraz kościół parafialny. Ich przewodnikiem po tajnikach historii miasta, ziemi i parafii urzędowskiej był piszący te słowa. Pobyt znamienitych gości w Urzędowie zakończył pokaz multimedialny dotyczący naszej gminy oraz uroczysta kolacja, pełna dyskusji i wymiany bardzo pozytywnych wrażeń na temat gościnnej urzędowskiej ziemi. Około godziny 22. nasi goście udali się autokarem do Lublina, by następnego dnia kontynuować obrady.
Po kilku miesiącach od spotkania w Urzędowie, jego organizator prof. Henryk Gmiterek jeszcze raz w rozmowie ze mną potwierdził, że wybór Urzędowa na miejsce posiedzeń konferencyjnych był doskonałą decyzją, a atmosfera stworzona przez gospodarzy i ich serdeczność oraz malowniczość i kameralność miejscowości stworzyły doskonałe warunki do intelektualnych debat i zarazem relaksu ludzi nauki.
Moim zdaniem, gdy chodzi o kulturalno-naukową wagę i wymiar opisanego wydarzenia z dnia 29 października 2009 r., to w historii Urzędowa nie miało ono precedensu. Na pewno stanowiło znakomitą promocję i wizytówkę Urzędowa i gminy, tym bardziej, że niebawem zostanie ono udokumentowane publikacją książkową.
Uczestnicy konferencji przed pomnikiem 600-lecia Urzędowa. Na prawo od monumentu stoją m.in. wójt Jan Woźniak (drugi) oraz prof. Henryk Gmiterek (trzeci); pierwszy na lewo od pomnika stoi prof. Marian Surdacki. Obok pierwsza strona programu konferencji
Uczestnicy konferencji w kościele parafialnym