Głos Ziemi Urzędowskiej 2009

Wiesław Partyka

Prezentacja dorobku naukowego prof. dr. hab. Mariana Surdackiego*

* Referat wygłoszony podczas Dni Urzędowa 2008.

Sylwetka i życiorys naukowy

Prof. dr hab. Marian Surdacki urodził się 4 sierpnia 1955 r. w Urzędowie, gdzie w 1970 roku ukończył Szkołę Podstawową, zaś w 1975 roku Technikum Mechaniczne w Kraśniku. W latach 1975–1980 odbył studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Pracę dyplomową pt. Stosunki wyznaniowe w Małopolsce w połowie XVIII wieku, pisaną pod kierunkiem prof. Stanisława Litaka, obronił 20 czerwca 1980 r. Po ukończeniu studiów wyjechał do Rzymu, gdzie odbył roczny staż naukowy na Uniwersytecie Sapienza. Staż ten został poprzedzony intensywnym kursem języka włoskiego na Uniwersytecie dla Cudzoziemców w Perugii. W październiku 1981 roku mgr Surdacki został zatrudniony jako asystent stażysta w Sekcji Pedagogiki (obecnie Instytucie) w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie pracuje do dnia dzisiejszego. 25 listopada 1987 r. uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w dziedzinie historii na podstawie rozprawy doktorskiej Opieka społeczna w Wielkopolsce Zachodniej w XVII–XVIII wieku napisanej pod kierunkiem prof. Stanisława Litaka. W międzyczasie dr Surdacki przebywał na kolejnych stypendiach zagranicznych w Perugii i Rzymie, gdzie rozpoczął badania nad swoją przyszłą rozprawą habilitacyjną. Po obronie doktoratu zostało mu przyznane dwuletnie stypendium przez Szkołę Historyczną Włosko-Polską w Rzymie, w trakcie którego kontynuował podjęte wcześniej badania. Kolejne stypendium zagraniczne zostało mu przyznane w 1994 roku przez Fundację Lanckorońskich. Pobyty na stypendiach we Włoszech zaowocowały powstaniem rozprawy habilitacyjnej pt. Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku. Kolokwium habilitacyjne odbyło się 16 grudnia 1998 r., a habilitacja zatwierdzona została w maju 1999 roku. We wrześniu 2000 roku Marian Surdacki mianowany został kierownikiem nowo powstałej Katedry Historii Opieki Społecznej (Instytut Pedagogiki), otrzymując jednocześnie stanowisko profesora nadzwyczajnego. Jest to katedra unikatowa w skali kraju. W roku 2001 ponownie wyjechał na trzymiesięczne stypendium do Rzymu przyznane przez Fundację Lanckorońskich. Kolejne stypendium z tej fundacji otrzymał w 2006 roku. W oparciu o dorobek naukowy w 2006 roku prof. Marian Surdacki otrzymał z rąk Prezydenta Rzeczypospolitej Lecha Kaczyńskiego tytuł naukowy profesora. Konsekwencją tego była nominacja w rok później na profesora zwyczajnego – najwyższe stanowisko w hierarchii naukowej i uniwersyteckiej.

Profesor Surdacki jest również członkiem wielu kolegiów naukowych i towarzystw, m.in.:

–          członek Towarzystwa Naukowego KUL,

–          wiceprezes Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej,

–          członek Zarządu Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce,

–          członek Komitetu Redakcyjnego „Roczników Nauk Społecznych”,

–          członek Zespołu Redakcyjnego czasopisma „Region Lubelski”,

–          redaktor naczelny „Głosu Ziemi Urzędowskiej”,

–          przewodniczący Komitetu Obchodów 600-lecia Urzędowa.

Prof. dr hab. Marian Surdacki jest uznanym w kraju i za granicą badaczem z zakresu szeroko pojętej historii opieki społecznej, wychowania, szpitalnictwa i inicjatyw dobroczynnych w Polsce i w Europie. Ponadto prowadzi badania nad problematyką miejską i parafialną na przykładzie Urzędowa w okresie staropolskim. Wynikiem prac badawczych prowadzonych przez profesora Mariana Surdackiego jest duża ilość publikacji, w tym pięć autorskich książek i jedna praca zbiorowa pod jego redakcją. Wiele z tych publikacji ukazało się w obcych językach, m.in. po włosku, francusku, angielsku i hiszpańsku, co świadczy o wartości prowadzonych badań i uznaniu, jakim cieszą się one w środowisku zagranicznym, szczególnie we Włoszech.

Profesor Marian Surdacki dzięki pobytom na stypendiach w Rzymie nawiązał ścisłą współpracę z włoskim środowiskiem naukowym, która do dnia dzisiejszego owocuje wieloma wspólnymi inicjatywami. Ponadto korzystał z wielu grantów badawczych i wydawniczych oraz brał udział w licznych konferencjach i sympozjach naukowych zarówno w kraju, jak i za granicą.

Jako uznany, a śmiało można powiedzieć, że jeden z nielicznych, specjalista w zakresie historii opieki społecznej, podjął się również pracy nad syntezą dziejów dobroczynności, której dotychczasowa polska historiografia nie posiada. Przedsięwzięcie to przygotowywane jest w oparciu o prawie trzydziestoletnie badania nad dziejami opieki społecznej w Polsce i w Europie.

Profesor Marian Surdacki obok pracy badawczej prowadzi również zajęcia dydaktyczne w Instytucie Pedagogiki KUL, m.in. z historii Polski i historii opieki społecznej. W ramach zajęć z historii opieki społecznej, realizowanych w oparciu o autorski program, prowadzi wykład kursoryczny dla studentów II roku, proseminarium, seminarium magisterskie i seminarium doktoranckie. Pod kierunkiem prof. Surdackiego obronionych zostało dotychczas ponad sto prac magisterskich oraz cztery doktoraty. Problematyka tych prac skupia się przede wszystkim na szeroko pojętej opiece społecznej, dziejach parafii, historii wychowania i oświaty.

W 2006 roku prof. Marian Surdacki otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi od Prezydenta Rzeczypospolitej. Za swoje dokonania naukowe oraz społeczno-organizacyjne otrzymał nagrody rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1999, 2005, 2006 i 2008. W 2008 roku prof. Marian Surdacki otrzymał z rąk wojewody lubelskiego Genowefy Tokarskiej dyplom uznania „Za rzetelne i pełne zaangażowania badania nad historią miast, pielęgnowanie pamięci o przeszłości miasta Urzędów oraz liczne publikacje popularyzujące badane miasta”.

Publikacje książkowe:

1. Opieka społeczna w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku, Lublin 1992.

Publikacja ta powstała na bazie rozprawy doktorskiej obronionej w 1987 roku. W oparciu o bogaty materiał źródłowy przedstawiony został w tej książce pełny i wszechstronny obraz opieki społecznej sprawowanej za pomocą szpitali-przytułków w dawnej Polsce. Ukazana została zarówno rola Kościoła w tym zakresie, jak również osób świeckich. Profesor Marian Surdacki jako pierwszy dokonał w swojej pracy systematycznej analizy kształtowania się stanu ilościowego szpitali, ich sieci i rozmieszczenia w ciągu dłuższego okresu dziejowego. Ponadto omówił ustawodawstwo kościelne dotyczące żebraków, ubogich i sposobu prowadzenia przytułków, podstawy materialne działających instytucji i życie codzienne podopiecznych szpitalnych. Do dzisiaj książka ta stanowi jedno z najlepszych opracowań dotyczących szpitalnictwa w Polsce przedrozbiorowej.

2. Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, Lublin 1998.

Książka ta opisuje jeden z aspektów działalności największej przez wiele stuleci instytucji charytatywnej w świecie chrześcijańskim. Była to instytucja modelowa, na której wzorowały się wszystkie placówki opiekuńcze zajmujące się m.in. dziećmi (szczególnie szpitale prowadzone przez zakon duchaków). Książka opublikowana została w osiemsetną rocznicę ufundowania Szpitala Świętego Ducha w Rzymie przez papieża Innocentego III. Profesor Surdacki po raz pierwszy przedstawił w sposób całościowy i wieloaspektowy działalność tego brefotrofium (przytułku dla niemowląt) zarówno od strony administracyjnej, jak też i od strony codziennego życia przebywających w nim podopiecznych, a nawet starał się prześledzić dalsze losy wychowanków tego szpitala. Praca ta zyskała duże uznanie zarówno w polskim środowisku naukowym, jak również i za granicą, szczególnie we Włoszech.

3. Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Roma–Varsavia 2002.

Książka ta stanowi skróconą wersję wydanej cztery lata wcześniej monografii szpitala Świętego Ducha w Rzymie. W 1999 r. w stacji PAN w Rzymie odbyła się prezentacja książki Dzieci porzucone..., co spowodowało duże zainteresowanie tą problematyką środowiska włoskiego i zaowocowało wydaniem po włosku dziejów szpitala Świętego Ducha.

4. Edukacja i opieka społeczna w Urzędowie w XV–XVIII wieku, Lublin 2004.

W pracy tej profesor Surdacki w sposób wyczerpujący rekonstruuje obraz życia społeczności miejskiej w okresie przedrozbiorowym. Szczegółowej analizie poddane zostały przede wszystkim dwa aspekty życia mieszkańców Urzędowa, mianowicie edukacja i opieka społeczna. Jest to jedna z pierwszych tego typu prac w wymiarze ogólnopolskim i stanowi punkt wyjścia i wzór do badań nad problematyką edukacyjną i opiekuńczą innych miast polskich w przeszłości. Odtworzenie realiów codziennego życia mieszkańców dawnego Urzędowa było możliwe przede wszystkim dzięki żmudnym i wnikliwym poszukiwaniom autora w archiwach i bibliotekach. Zebrany materiał pozwolił nie tylko napisać omawianą książkę, ale również zainspirował prof. Surdackiego do podjęcia wysiłku przygotowania monografii dotyczącej całościowego obrazu Urzędowa w okresie staropolskim ze wszystkimi aspektami życia mieszkańców tego miasta, czego ukoronowaniem jest prezentowana poniżej książka Urzędów w XVII–XVIII wieku...

5. Urzędów w XVII–XVIII wieku. Miasto – Społeczeństwo – Życie codzienne, Lublin 2007.

Książka ta jest gruntowną, nowoczesną monografią Urzędowa, królewskiego miasta, lokowanego w 1404 roku przez Władysława Jagiełłę na prawie magdeburskim. Ukazuje w sposób kompleksowy życie i funkcjonowanie typowego ośrodka miejskiego na Lubelszczyźnie w okresie staropolskim. Jej dokładniejsza prezentacja dokonana została w „Głosie Ziemi Urzędowskiej” z 2008 roku.

6. Religie. Edukacja. Kultura, red. Marian Surdacki, Lublin 2002.

Prezentowany tom studiów i materiałów poświęcony jest dziejom Kościołów Europy Środkowej w ostatnim tysiącleciu oraz ich roli w kulturze, szkolnictwie i życiu społecznym. Prace zestawiono w trzech działach: (1) Religie i Kościoły, (2) Szkoły i wychowanie oraz (3) Polityka, społeczeństwo i kultura. Autorami tekstów są wybitni znawcy problematyki religijnej z wielu ośrodków naukowych w Polsce. Księga stanowi dowód wielkiego uznania dla dotychczasowych osiągnięć i pozycji naukowej prof. Stanisława Litaka, a tytuł publikacji – wyraża specyfikę jego pasji i zainteresowań. Inicjatorem i redaktorem liczącego około 800 stron tomu studiów jest Marian Surdacki, uczeń i następca prof. Litaka.