Głos Ziemi Urzędowskiej 2009

Kazimierz Spaleniec

Moje kontakty z Towarzystwem Ziemi Urzędowskiej

Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XX wieku to okres dynamicznego rozwoju ruchu regionalnego w województwie lubelskim.

Pełniąc kilkanaście lat funkcję sekretarza Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych, miałem szerokie kontakty z ludźmi zaangażowanymi w powołanie do życia nowych stowarzyszeń. Ważną rolę w tym czasie odegrała powstała w 1982 roku Wojewódzka Rada Towarzystw Regionalnych przy Wojewódzkim Domu Kultury.

Pamiętajmy, że ruch regionalny jest apolityczny. Stąd wielu ludzi, będących z dala od partii politycznych, upatrywało dla siebie możliwość działania. Ponadto w tym czasie w społeczeństwie polskim coraz większą rolę zaczęła odgrywać młoda wykształcona inteligencja, często wywodząca się z miast i miejscowości o dużych tradycjach i bogatych dziejach historycznych. Ta warstwa wpływa na rozwój miast i pielęgnowanie korzeni własnej tożsamości.

Tym ludziom bliskie były cele stawiane przez regionalistów:

–          poznanie dziejów własnej miejscowości,

–          integracja społeczności lokalnej,

–          budzenie dumy mieszkańców z miejsca pochodzenia.

Myśl utworzenia Związku Urzędowian zrodziła się w okresie międzywojennym. Pomysłodawcą był Aleksander Goliński, który razem z Mikołajem Pajdowskim, Szymonem Gałkowskim, Robertem Bijasiewiczem, podjęli w roku 1934 w Lublinie próbę powołania do życia stowarzyszenia. Mimo iż nie udało się utworzyć Związku Urzędowian ze względu na małą ilość zainteresowanych, to myśl ta przetrwała w świadomości urzędowian przez 50 lat. Ciekawym faktem jest, że aż trzy różne środowiska (warszawskie¹, lubelskie² i urzędowskie) w jednym czasie myślały o powołaniu Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej.

Propozycja pierwszego statutu wyszła od Tadeusza Mocha z grupy warszawskiej. Grupa urzędowska rekrutowała się ze środowiska Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, w której wiodącą rolę odgrywali dr Mirosław Bortkiewicz, Czesław Ufniarz, Władysław Gajewski, mgr Tadeusz Surdacki przy aktywnym poparciu ks. kan. Aleksandra Bacy, mgr. Henryka Dąbrowskiego oraz mgr. Tomasza Wyki dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury. Otóż ta grupa na zebraniu założycielskim powołała Tymczasowy Zarząd Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej, który opracował statut i poczynił kroki w kierunku rejestracji stowarzyszenia. W skład Tymczasowego Zarządu zostali powołani m.in. Władysław Gajewski – prezes, Czesław Ufniarz – wiceprezes, Tomasz Wyka – sekretarz i inni. Z tym zarządem miałem bliski kontakt, szczególnie z Tomaszem Wyką, najpierw konsultując propozycję statutu, a potem biorąc udział w kontaktach z Wydziałem Spraw Obywatelskich Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. Po naniesieniu poprawek (dodajmy nieistotnych, ale absorbujących w czasie), jesienią 1984 roku uzyskano zgodę na zarejestrowanie stowarzyszenia. W tej sytuacji Tymczasowy Zarząd TZU wyznaczył termin I Walnego Zgromadzenia Towarzystwa na 12 maja 1984 roku. Atmosfera towarzysząca zjazdowi zasługuje na uwagę ze względu na niespotykany klimat chęci środowiska urzędowian – utworzenia stowarzyszenia.

Dla wielu patriotów urzędowskich, którzy przyjechali ze Szczecina, Warszawy, Lublina, Krakowa i innych regionów Polski, Walne Zgromadzenie było okazją, aby spotkać się po latach. W sumie było 214 uczestników. W wielkiej sali Gminnego Ośrodka Kultury czuło się podniosłą atmosferę. Kolejni uczestnicy zabierający głos, mocno podkreślali swoje związki z Urzędowem, a płk Aleksander Nowaczyński, nestor spotkania, swoje związki określił w pierwszym zdaniu, rozpoczynającym wystąpienie: „Wszystko, co we mnie szlachetne, wyniosłem z urzędowskiej chałupy”. Przyznam, iż uczestniczyłem w zakładaniu dziesiątków towarzystw w woj. lubelskim, ale takiej podniosłej atmosfery towarzyszącej Walnemu Zgromadzeniu nie spotkałem nigdy.

Walne Zgromadzenie, któremu przewodniczył prof. dr hab. Ignacy Wośko, wybrało nowy Zarząd Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej i wyznaczyło kierunki działalności stowarzyszenia na najbliższe lata. Śmiało można powiedzieć, że obowiązują one do dzisiaj. W skład Zarządu weszli:

Prezes – prof. dr hab. Ignacy Wośko (Lublin)

Wiceprezes – dr Mirosław Borkiewicz (Urzędów)

Wiceprezes – mgr Tadeusz Surdacki (Urzędów)

Sekretarz – mgr Tomasz Wyka (Kraśnik)

Skarbnik – Władysław Gajewski (Urzędów)

Członkowie:

–          mgr inż. Tadeusz Moch (Warszawa)

–          mgr inż. Włodzimierz Pajdowski (Szczecin)

–          Stanisław Nowaczyński – naczelnik gminy Urzędów

–          prof. dr hab. Zygmunt Surdacki (Lublin).

Tak rozpoczął się bogaty w dokonania okres służenia „małej ojczyźnie”. Dokonania na polu kultury i integracji środowiskowej urzędowian są imponujące. Na przykładzie Urzędowa wzorowały się dziesiątki nowo powstałych stowarzyszeń. Każdego roku w Urzędowie realizowane są konferencje historyczne poświęcone dziejom Urzędowa i wkładowi mieszkańców do kultury narodowej, tygodnie kultury zdrowotnej, tygodnie kultury rolnej. Wychodzi na wysokim poziomie redakcyjnym rocznik „Głos Ziemi Urzędowskiej” itd. To tylko niektóre sztandarowe przedsięwzięcia, których pomysł zrodził się przed laty. Powstała znacząca biblioteka wydawnictw dotyczących Urzędowa. Śmiało możemy powiedzieć, iż okres 25 lat działalności TZU był złotym okresem dla kultury i ratowania dziedzictwa. Wielu ludzi zrzeszonych w Towarzystwie zapisało się poprzez pracę społeczną „złotymi zgłoskami”. Niektórzy już odeszli, ale pamięć o nich jest ciągle żywa. Chciałbym z wielkim szacunkiem wymienić: pana prof. Ignacego Piotra Wośko – prezesa TZU w latach 1985–1997 i jednocześnie w pewnym okresie przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie, który wniósł wielkie zasługi do rozwoju ruchu regionalnego (stąd jego portret znajduje się w Galerii Zasłużonych Regionalistów Lubelszczyzny), mgr. inż. Tadeusza Mocha – pierwszego redaktora „Głosu Ziemi Urzędowskiej”, prof. dr. hab. Zygmunta Surdackiego – pomysłodawcę Tygodni Kultury Rolnej w Urzędowie itd.

Pocieszającym faktem jest dalszy aktywny udział w pracach stowarzyszenia niestrudzonych członków TZU: mgr. Tomasza Wyki – obecnego prezesa, który od pierwszych chwil powołania stowarzyszenia aktywnie działa na rzecz jego rozwoju, dr Domiceli Pomykalskiej-Wośko – wielkiej patriotki, pełnej pasji służenia miejscu, gdzie się urodziła i wychowała, wciąż wiernej popularyzowaniu dziejów „królewskiego Urzędowa”, przewodniczącej Sekcji Lubelskiej TZU im. prof. dr. hab. Ignacego Wośko (dodajmy, jednej z sekcji Towarzystwa, która prowadzi systematyczną działalność w Lublinie – 39 spotkań w ciągu 5 lat pracy), mgra Tadeusza Surdackiego – archiwisty, sekretarza TZU, mgr. inż. Jana Woźniaka – wójta gminy Urzędów, autora wielu publikacji, prof. dr. hab. Mariana Surdackiego – redaktora naczelnego „Głosu Ziemi Urzędowskiej” i wielu innych. Mając takich członków stowarzyszenia, możemy być zadowoleni i spokojni o dalszy rozwój towarzystwa.

Na zakończenie, gratulując szczerze wielkich dokonań, życzę dalszych, nowych, wielkich osiągnięć z odzyskaniem prawa miejskiego włącznie.

Przypisy:

¹ W skład grupy warszawskiej wchodzili m.in. mgr inż. Tadeusz Moch, mgr inż. Aleksander Pomorski, mgr inż. Konstanty Wójcik, mgr Tadeusz Wośkowski i inni.

² Grupa lubelska to m.in.: doc. dr Stanisław Surdacki, prof. dr hab. Zygmunt Surdacki, dr Zyta Golińska, mgr Celina Jeżewska, prof. dr hab. Ignacy Wośko.