Głos Ziemi Urzędowskiej 2009

ks. Aleksander Baca

Stan religijności katolików Urzędowa na przełomie lat 60./70. XX wieku

W ubiegłorocznym „Głosie Ziemi Urzędowskiej” przedstawiłem charakterystykę ludności Urzędowa na przełomie lat 60./70. XX wieku, dokonując analizy socjologicznej. Teraz pragnę zaprezentować stan religijności katolików Urzędowa w tym samym okresie.

Chcąc przedstawić religijność badanej społeczności, należy uwzględnić następujące wymiary:

1)         ideologia religijna,

2)         praktyki religijne,

3)         moralność religijna,

4)         stosunek do grupy religijnej i jej oficjalnych przedstawicieli.

W tym artykule pragnę pokazać tylko punkt pierwszy – ideologię religijną.

Ideologia jest to określony system poglądów, wartości i przekonań uzasadniających cele i dążenia grup społecznych. W naszym przypadku chodzi o cele i dążenia religijne, czyli o ideologię religijną. Badając ideologię religijną, zwracamy uwagę na:

a)         znajomość prawd głoszonych przez Kościół,

b)         stan akceptacji tych prawd wiary.

By zbadać stopień znajomości niektórych prawd wiary postawiono następujące pytania:

1.         Czy pan/pani może wymienić osoby Trójcy Św.?

2.         Co według nauki Kościoła dzieje się z duszą ludzką po śmierci?

3.         Kim zdaniem pana/pani jest Jezus Chrystus?

a)         Bogiem,

b)         Bogiem-człowiekiem,

c)         postacią wymyśloną przez ludzi (mitem).

4.         O czym Kościół chce nas nauczyć w słowach odmawianych w pacierzu: „Wierzę w ciała zmartwychwstanie”? Proszę wybrać jedną prawidłową zdaniem pana/pani odpowiedź spośród tych, które przytaczam:

a)         Pan Jezus powstał z grobu żywy,

b)         na sąd ostateczny staną tylko dusze,

c)         na sąd ostateczny dusza znowu połączy się z ciałem i wszyscy umarli powstaną żywi.

A oto odpowiedzi na wyżej wymienione pytania:

1.         Znajomość osób Trójcy Św.

Tylko trzy czwarte badanych potrafiła poprawnie wymienić osoby Trójcy Świętej.

2.         Los duszy ludzkiej po śmierci człowieka.

89,6% badanych ma świadomość, że dusza ludzka żyje, idzie na sąd Boży i czeka ją niebo, piekło lub czyściec.

3.         Kim jest Jezus Chrystus?

Zasadnicza większość katolików urzędowskich wie, że Chrystus jest Bogiem i człowiekiem. Taką poprawną wiedzę wykazało 70,0% badanych. Natomiast jedna czwarta stwierdziła, że jest tylko Bogiem.

4.         Co oznaczają słowa „Wierzę w ciała zmartwychwstanie”?

Z tabeli wynika, że odmawiany przez wiernych Skład Apostolski nie zawsze był dostatecznie rozumiany. Poprawnej odpowiedzi udzieliło 61,9% badanych.

Celem zbadania stanu wiedzy religijnej postawiono też pytanie dotyczące prawd pamięciowych. Zapytano o ilość sakramentów św. i o ich wymienienie.

Znajomość liczby sakramentów.

56 osób (21,5%) nie potrafiła podać liczby sakramentów. A jeszcze gorzej było z wymienieniem liczby sakramentów. Uwidoczni to poniższa tabelka.

Jak wymieniają sakramenty św.?

Tylko 142 osoby (54,6%) potrafiły wymienić bezbłędnie wszystkie sakramenty św. Niektórzy wymienili kilka, a 54 osoby (20,8%) nie potrafiło wymienić żadnych.

Ogólnie można stwierdzić, że znajomość prawd wiary w badanym okresie nie była zadowalająca.

Wiedzę religijną zdobywa się przez katechezę. Wiemy, że w okresie panowania komunistycznego nauczanie religii było bardzo utrudnione. Religia była usunięta ze szkół. Do punktów katechetycznych nie wszyscy uczęszczali. Nie uczęszczali ze zwykłego niedbalstwa dzieci, a także ich rodziców.

Ponadto wiedza religijna powinna być pogłębiana przez dokształcanie religijne. Dokonuje się to przez lekturę katechizmu, Pisma Św., książek religijnych i prasy katolickiej.

Na ten temat postawiono badanym pytanie: „Czy pan/pani czyta Pismo Św., katechizm, książki religijne i prasę katolicką?”

Odpowiedź na to pytanie przedstawia nam poniższa tabelka.

Ile osób czyta: Pismo Św., katechizm, książki katolickie, prasę katolicką?

Książki religijne w badanym okresie czytało tylko 5,0% wiernych, katechizm – 9,6%, Pismo Św. – 11,9% a prasę katolicką – 23,8%. Wynik ten był bardzo smutny. Można jeszcze przypuszczać, że był on nawet nieco zawyżony.

Wiedzą religijną badana społeczność zbytnio się nie przejmowała. Powyższe badania potwierdza też obserwacja duszpasterska. Rodzice nie przejmowali się katechezą parafialną. Mieli mały kontakt z katechezami, nie przychodzili na wywiadówki z religii. Duży procent świadectw z religii pozostawał u katechetów. Rodzice na to nie reagowali. W 1970 roku, w maju, w czasie wizytacji biskupiej, z powodu braku podstawowych wiadomości religijnych ponad 50 dzieci nie przystąpiło do sakramentu bierzmowania. Tylko parę osób z grona rodziców tych dzieci zareagowało, a reszta przeszła nad tym obojętnie.

Na konferencje przedmałżeńskie, które w tym czasie były prowadzone w parafii w ramach katechezy młodzieżowej, na 290 osób przychodziło 60.

Wyniki badań nad wiadomościami religijnymi były smutne. Myślę jednak, że one nie były najgorsze. Gdyby podobne badania były robione w innych parafiach, moglibyśmy się o tym przekonać. Wierni w Polsce byli i są religijni tradycyjnie. Nie zgłębiają swojej wiedzy religijnej. Dlatego też nie mają większych trudności i wątpliwości religijnych.

Stan akceptacji prawd wiary

Stan wiedzy religijnej pozostaje zawsze w związku z akceptacją tych prawd, czyli przekonaniami religijnymi. W sprawie tej w kwestionariuszu postawiono następujące pytania:

1.         Czy pan/pani wierzy w to, że Bóg jest w trzech osobach?

2.         Czy pan/pani wierzy w to, że Bóg stał się człowiekiem i umarł za nas na krzyżu?

3.         Czy pan/pani wierzy w to, że każdego człowieka czeka po śmierci nagroda lub kara za jego życie?

4.         Czy pan/pani wierzy w to, że ciało pana/pani, które po śmierci rozkłada się w ziemi, znowu połączy się razem z duszą na sądzie ostatecznym?

Odpowiedzi na te pytania przedstawia poniższa tabelka.

Akceptacja prawd religijnych przez mieszkańców Urzędowa:

Podstawowa prawda wiary, mająca charakter teoretyczny, dotycząca Trójcy Św. przyjmowana jest niemal przez wszystkich (96,9%).

Również pozytywnie przyjmowana jest prawda o Chrystusie jako naszym Zbawicielu (96,1%), nagrodę lub karę po śmierci akceptuje 90,4%.

Dogmatu o zmartwychwstaniu ciał nie akceptowało 37 osób (14,2%). Prawda ta nastręczała badanym trudności. Oto niektóre odpowiedzi: „Tego nikt nie wie”, „Trudno w to wierzyć”, „Jakby wszyscy z ciałem wstali, toby się na świecie nie pomieścili”, „Dusza tak, ale ciało raczej nie”.

Wnioski wypływające z badań nad ideologią religijną mieszkańców Urzędowa na przełomie lat 60./70. XX w.

Mieszkańcy Urzędowa mieli mniejszą znajomość prawd religijnych od ich akceptacji. Średnia znajomość prawd religijnych wyniosła 71,8%. Średnia zaś akceptacji prawd religijnych wynosiła 89,1%. Trzeba pamiętać, że katolicyzm polski, a zwłaszcza typu wiejskiego, odznaczał się zawsze niskim poziomem wiedzy religijnej. Akceptacja tych prawd była zawsze większa. Prawdę tę potwierdzają badania przeprowadzone w Urzędowie. Religijność taka jest refleksyjnie nie pogłębiana i nie przemyślana. Ten typ religijności nie był zbyt niebezpieczny. Środowiska parafialne, a w szczególności Urzędów, były środowiskami zamkniętymi i nie były narażone na niebezpieczeństwa zewnętrzne.

Dzisiaj, w XXI wieku jest zupełnie inaczej. Świat staje się „wioską”. Media docierają do każdego domu i bombardują człowieka wszelkimi teoriami, szerzą nieustannie demoralizację i manipulują człowiekiem od najmłodszych lat. Ludzie bezkrytycznie to wszystko przyjmują i akceptują jako prawdę. Bezmyślne seriale, pusta prasa, wlewają całe steki kłamstw we współczesne społeczeństwo. Obserwujemy zmasowane ataki na Kościół katolicki. Jesteśmy świadkami bezpardonowego niszczenia tożsamości narodowej. Odcina się naród polski od korzeni, niszczy się historię, tradycję i polską kulturę. Szydzi się z patriotyzmu.

W takiej sytuacji nie możemy stać bezczynnie. Polska powstawała ze strasznych niewoli. Powstawała, bo była wierząca i nie traciła nadziei. W najgorszych sytuacjach dobra lektura religijna i świecka była ucieczką od trudnej rzeczywistości. I dzisiaj powinniśmy sięgać do lektury pism katolickich, książek religijnych, Pisma Św. i Katechizmu. Powinniśmy mieć w domach naszych Radio „Maryja” i Telewizję „Trwam”. Dlaczego te środki są tak bardzo znienawidzone? Bo są katolickie i polskie. I dzięki tym środkom i gorącej modlitwie stan religijności katolików polskich i urzędowskich będzie na wysokim poziomie i zabezpieczy jeszcze raz naszą tożsamość i suwerenność. Sztuczne zaś twory globalne, które są budowane bez Boga przejdą w niepamięć, jak tyle innych imperiów w dziejach świata.