Głos Ziemi Urzędowskiej 2008


Andrzej Słowik

Leon Ulrich

Leon Ulrich urodził się przed 180 laty w Urzędowie, w 1811 roku, jako syn miejscowego poczmistrza. Uczył się w kolegium Ojców Pijarów w Opolu i w Lublinie, następnie wstąpił na Uniwersytet Warszawski na Wydział Prawa i Administracji. Gdy w listopadzie 1830 roku wybuchło w Warszawie powstanie, 19-letni Leon wziął w nim udział, a po jego upadku wyjechał do Francji, gdzie znalazł schronienie i już nigdy do kraju nie wrócił.

Na obczyźnie rozpoczął działalność literacką. Pierwszym znanym dziełem Leona Ulricha był dramat Powstańcy Polscy roku 1833 napisany przez 23-letniego wówczas autora. Po wyjeździe do Londynu zajął się tłumaczeniem dzieł Wiliama Szekspira na język polski. Szekspir, największy dramaturg świata, a także poeta i aktor, żyjący na przełomie XVI i XVII wieku, umiał swojemu dziełu nadać taki kształt, że od kilkuset lat każde nowe pokolenie znajduje w nim nowe wartości. Hamlet, Makbet, Król Lear, Otello, Romeo i Julia, Sen nocy letniej – wszystkie w ogóle dzieła dramatyczne Szekspira należą do kanonu światowej dramaturgii. Szekspir napisał łącznie 32 utwory dramatyczne zestawione w 3 cyklach: „Komedie”, „Kroniki” i „Tragedie”.

Józef Ignacy Kraszewski, który zamierzał wydać całość dramatopisarstwa Szekspira, nawiązał kontakt z Leonem Ulrichem. Ten był gotów dostarczyć tłumaczenia wszystkich dramatów Szekspira.

Ulrich w 1840 roku powrócił z Anglii do Bordeaux i tam, z małą przerwą na pobyt w Lunel, zamieszkiwał aż do śmierci w roku 1885. Żył w warunkach trudnych. Utrzymywał się z udzielania lekcji, publikacji we francuskich pismach drobnych form literackich i tłumaczeń na francuski starożytnych Greków – Arystofanesa i Plutarcha. Cały czas, poza pracą zarobkową, poświęcił na przyswajanie polszczyźnie Szekspira.

Kraszewski wydał w 1875 roku pierwsze w języku polskim wydanie zbiorowe dzieł Szekspira. Było w nim 20 dramatów przełożonych przez Ulricha. 12 pozostałych tłumaczyli Koźmian i Paszkowski. W 20 lat później, w 10 lat po śmierci Ulricha, ukazało się drugie z kolei pełne wydanie dzieł Szekspira, tym razem wszystkich przetłumaczonych przez Leona Ulricha. Nikt przed nim i, aż do ostatnich lat, po nim nie dokonał tak ogromnego dzieła, mającego niewymierne znaczenie dla kultury polskiej. O nieprzemijającej wartości jego pracy świadczy fakt, że w wydanych w 1958 r. przez Państwowy Instytut Wydawniczy Dziełach Dramatycznych Szekspira, na 32 zamieszczone tam dzieła, 26 jest tłumaczeniami Ulricha. W przedmowie do tych dzieł wspomina się, że „w sumie, chociaż nierówno obdzielone proporcją świateł i cieni” zbiorowe wydanie Kraszewskiego stanowi do dziś najbardziej jednorodny i tradycyjny typ stylistycznej koncepcji polskiego Szekspira. Wydawca cenił wysoko przekłady Ulricha. Cytuję za Janem Dąbrowskim Lubliniacy w służbie Szekspira, „Kamena” nr 18 z 30 IX 1966 r.: „Ten tłumacz, który jest jednocześnie znakomitym filologiem i zamiłowanym lingwistą, miał już wszystkie utwory Szekspira przetłumaczone, kiedy zwrócili się do niego o współpracę. Wzięliśmy od niego wszystkie tłumaczenia, które odstraszały innych lub były dla nich za trudne. Ulrich poświęcił wiele lat cierpliwej pracy Szekspirowi dlatego, że go kochał. Dzięki takiemu bliskiemu kontaktowi z autorem tłumaczenia jego mają potęgę, piękno i lekkość oryginału”. Ulrich był pełen skromności i świadomy błędów, jakie mógł popełnić przeciw językowi polskiemu, a to na skutek tego, że od dwudziestego roku życia przebywał na obczyźnie. Jego tłumaczenia dźwięczą piękną polszczyzną i przemawiają do słuchaczy i po szekspirowsku, i po polsku.

 

 

|   Strona główna   |    Powrót   |    Do góry   |