Głos Ziemi Urzędowskiej 2008

Marta Fazekas

Nádudvar – miasto partnerskie Urzędowa

Nádudvar – miasto czarnej ceramiki – jest miastem podobnym do Urzędowa. Liczy 9400 mieszkańców. Położone jest 40 km od Debreczyna, stolicy węgierskiego komitatu (odpowiednik polskiego województwa) Hajdú-Bihar i 18 km od miasta znanych kąpielisk Hajduszoboszló. Życie tu zamieszkujących określa i zawsze określała bliskość puszty (węgierskiego stepu), obecnie przekształconego w tereny uprawne. Pierwotna przyroda puszty została zachowana w pobliskim Parku Narodowym Hortobágy.

Nádudvar jest odwiecznym miastem. Pierwszy raz miasto było pisemnie wspomniane w 1212 r. w Regestrum Várada. Jego nazwa pochodzi stąd, że w okolicznych rozlewiskach rosło dużo trzciny, z której budowano ogrodzenia. Król Maciej nadał miastu w 1461 r. prawo miejskie. Od tej pory było ono jednym z najbardziej dynamicznych i zaludnianych miast okręgu Szabolcs. Dalszy rozwój był hamowany przez najazdy tureckie, tatarskie, kumańskie i serbskie; później wielkie szkody spowodowały wojny światowe. W latach 1960. zaczął się rozwój infrastrukturalny, w wyniku którego Nádudvar znowu uzyskał prawa miejskie w 1989 r. Ze względu na uprawę roślin, hodowlę zwierząt oraz przetwórstwo tych produktów miasto ma tradycje rolnicze. Większość mieszkańców, także dziś, utrzymuje się z rolnictwa. Przemysł miasta opiera się zwłaszcza na przerobie produktów rolniczych.

Odwiedzający Nádudvar mogą zwiedzić kościół reformatorski w stylu barokowym i budynek parafii reformatorskiej oraz kościół rzymskokatolicki zbudowany w stylu wczesnoklasycystycznym. Wszystkie trzy są zabytkami architektury. Usytuowany w centrum miasta Dom Kultury im. Endre Ady jest jednym z najnowocześniejszych ośrodków kultury województwa, zarówno ze względu na architekturę, jak i jego funkcje. Plac przed Domem Kultury jest miejscem imprez kulturalnych na wolnym powietrzu, z których wyróżniają się, organizowane w pierwszy weekend października każdego roku, tradycyjne Dni Nádudvaru. W dzień miasta odbywa się wiele imprez np. pochód z zaprzęgami konnymi, prezentują się rzemieślnicy Nádudvaru i okolic, czekają na zainteresowanych dania regionalne, obrzędy ludowe, zajęcia rękodzielnicze i programy kulturalne.

Idąc główną ulicą (Fő utca) można zobaczyć Szkołę Podstawową im. Sándora Kövy, której budynki wzniesione na początku XX wieku wyrastają ponad okoliczne zabudowania. W mieście działa też Szkoła Sztuki Artystycznej, która kształci w czterech dziedzinach artystycznych – sztuce muzycznej, sztuce tanecznej, sztukach plastycznych i przemysłu artystycznego oraz sztuce teatralnej i lalkarstwie – w każdym roczniku ponad 200 uczniów. Szkoła Zawodowa Fachów Usługowych podjęła się podtrzymywania tradycji ludowych i nauki ginących zawodów.

Na pragnących odpoczynku i skorzystania z miejscowych wód leczniczych czeka działające od 40 lat kąpielisko położone w zadrzewionym otoczeniu w centrum miasta.

Kontynuując spacer, możemy podziwiać warsztaty garncarzy. Światową sławę nádudvarskiej sztuki ludowej zapewniła „sztuka ognia i ziemi” – czarna ceramika. Rzemiosło to rozwinęło się w końcu XVIII wieku i od tej pory przechodzi z ojca na syna. Rodziny Fazekas i Nagy wykonują ten zawód od ponad 300 lat.

Ferenc Fazekas – twórca ludowy – w 1997 r. po raz pierewszy wziął udział w międzynarodowych warsztatach garncarskich w Urzędowie na zaproszenie Tomasza Wyki, dyrektora GOK. Mistrz garncarstwa, który już wtedy był radnym samorządu miasta Nádudvar, zapoznał się z życiem gospodarczym i kulturalnym Urzędowa, a swoje spostrzeżenia zreferował na posiedzeniu samorządowym.

Podobieństwa między miastami sprawiły, że zapoczątkowano współpracę między nimi. I tak jesienią 2000 r. w Nádudvarze spotkali się przedstawiciele obu miast z zamiarem pogłębiania współpracy w dziedzinach kultury, oświaty i gospodarczej, co w rezultacie zaowocowało powstaniem związku partnerskiego.

W czerwcu 2001 pod kierownictwem burmistrza Sándora Korcsmárosa delegacja składająca się z 5 osób pojechała do Urzędowa, aby złożyć pierwszą oficjalną wizytę. Uzgodniono wtedy, że współpracę miast trzeba kontynuować poprzez budowanie związków między instytucjami.

W listopadzie 2001 r. delegacja polskiego miasta partnerskiego była gościem Nádudvaru. Złożyli wizytę w urzędzie burmistrza, w Domu Kultury i Szkole Zawodowej, poznawali pracę zjednoczonej instytucji socjalnej, szkoły podstawowej i przedszkola oraz służby zdrowia. Zwiedzili kąpielisko, warsztaty garncarskie – które są dla nas bardzo ważne ze względu na turystykę – i kościół reformatorski. W ramach gali zapoznali się z pracą działających w Nádudvarze grup artystycznych – wysłuchali koncertu Chóru im. Ferenca Liszta, orkiestry kameralnej Podstawowej Szkoły Artystycznej i podziwiali umiejętności tańca uczniów Szkoły Artystycznej. Zespół „Keknefelejcs” („Niezapominajki”) grający na cytrach poznali w programie trwającym przez cały wieczór.

Uzgodniono, że w marcu 2002 r. drużyny piłki ręcznej dziewcząt i chłopców Szkoły Podstawowej im. Sándora Kövy pojadą do Urzędowa na mecz towarzyski, a potem spotkają się w Nádudvarze. W kwietniu 2002 r. została zaproszona przez dyrektora szkoły delegacja składająca się z pedagogów celem przekazania polskich doświadczeń.

Dom Kultury Nádudvaru i Szkoła Fachów zaprosili zespół tańca z Urzędowa na tygodniowy obóz treningowy. Na międzynarodowe warsztaty garncarskie, które odbywają się każdego roku w Urzędowie, są zapraszani mistrzowie garncarstwa z Nádudvaru i utalentowani uczniowie szkoły rzemieślniczej. W 2002 r. delegacja polska spotkała się z grupą nádudvarskich przedsiębiorców.

W latach 2003–2005 oficjalna delegacja Urzędowa brała udział w październikowych Dniach Nádudvaru. W 2004 r. chór Ochotniczej Straży Pożarnej z Urzędowa występował w czasie obchodów dni miasta oraz na koncercie, zorganizowanym z okazji Światowego Dnia Muzyki.

Garncarze z Nádudvaru prezentują czarną ceramikę podczas Warsztatów Garncarskich 2007

W marcu 2004. r. związek partnerski między Urzędowem i Nádudvarem został wzmocniony przez podpisaną w Nádudvarze umowę. Zostało potwierdzone, że Nádudvar bierze udział w Dniach Urzędowa, a Urzędów prezentuje się na imprezie Dni Nádudvaru. Poza tym władze obu miast wspierają każdą inicjatywę wypływającą od kierownictw różnych instytucji, np.:

–          pogłębianie związków między szkołami,

–          współpraca między kościołami,

–          kultywowanie tradycji rzemieślniczych,

–          współpraca grup artystycznych i organizacji pozarządowych.

Umowa stanowi także, że wójt Urzędowa i burmistrz Nádudvaru prezentują interesy partnerskie obu miast w realizacji umowy partnerskiej zawartej między regionami (komitat Hajdú-Bihar i województwo lubelskie), i że będą korzystać z każdego projektu krajowego i funduszy Unii Europejskiej, pozwalających na rozwój współpracy.

W 2005 r. na obchody 600-lecia Urzędowa została zaproszona liczna delegacja: władze miasta, radni samorządu oraz wszyscy, którzy brali udział w tworzeniu związku. Na tej imprezie honorowymi obywatelami Urzędowa stali się burmistrz Sándor Korcsmáros i Ferenc Fazekas – radny samorządu, który był inicjatorem współpracy partnerskiej i jest jej orędownikiem.

Sándor Korcsmáros, pełniący obowiązki burmistrza Nádudvaru od 1990 do 2006 r., tak wspomina ten okres:

„Wspólny los, prawdziwa przyjaźń, co nas połączy.

Moi drodzy polscy przyjaciele!

Jako emerytowany burmistrz zawsze myślę chętnie o dniu, kiedy oficjalnie podpisaliśmy umowę o współpracy Urzędowa i Nádudvaru.

Podstawowym celem było zapoznanie się z wartościami społecznymi, gospodarczymi i kulturalnymi, które bazują na tradycjach historycznych tych dwóch krajów i przekazywaniu doświadczeń. W okresie minionych 7 lat doszło do wielu spotkań, przy okazji których mogliśmy nawzajem poznać dorobek i możliwości współpracy w dziedzinach kultury, sportu, oświaty, gospodarki i turystyki.

Od tej pory narodziły się liczne znajomości i przyjaźnie. Jest dla mnie niezapomnianym przeżyciem impreza, która została zorganizowana na 600-lecie Urzędowa. Wzmocniła we mnie przekonanie – co wcześniej też wiedziałem – że w historii naszych krajów, w tym Urzędowa i Nádudvaru, jest dużo podobieństw – wspólny los, sukcesy, ale też cierpienie.

Wspominając o bohaterach rewolucji i wojny o wolność 1848/1949 myślimy zawsze z wdzięcznością i szacunkiem o żołnierzach polskich – między innymi generale Bemie – którzy walczyli o węgierską wolność.

Nie da się wyrazić słowami tej radości i wdzięczności, które czułem, gdy spotkał mnie zaszczyt, że Urzędów nadał mi obywatelstwo honorowe w uznaniu zasług we współpracy Urzędowa i Nádudvaru.

W tekstach Stanisława Worcella – polskiego działacza politycznego i publicysty – znalazłem tę myśl, napisaną w 1849 r.:

»Węgry i Polska to dwa wiekuiste dęby, każdy z nich wystrzelił pniem osobnym i odrębnym ale ich korzenie, szeroko rozłożone pod powierzchnią ziemi, splatały się i zrastały niewidocznie. Stąd byt i czerstwość jednego jest drugiemu warunkiem życia i zdrowia.«

Sądzę, że w tym jest wszystko, co można powiedzieć o przyjaźni polsko-węgierskiej. Dwa narody, jedno serce, jeden duch, wspólny los, to, co nas łączy jest prawdziwą przyjaźnią. Z tego pnia rozwija się przyjaźń Węgier i Polski. Tym żywi się współpraca przyjacielska Urzędowa i Nádudvaru.

Jestem przekonany, że moi przyjaciele Jan Woźniak i Imre Beke będą się również starać w przyszłości, aby ta przyjaźń mogła dalej się wzmacniać, a korzenie wiecznych dębów mogły jeszcze dalej się splatać.

Szczerze dziękuję za uznanie i współpracę, życzę dalszych sukcesów przyjaciołom polskim, wszystkim mieszkańcom Urzędowa!”

Po wyborach w 2006 r., samorząd pod kierownictwem Imre Beke również uznał za ważne kontynuowanie i pogłębianie współpracy. Jesienią zaproszenie do Urzędowa otrzymały delegacje organizacji pozarządowych. Do miasta partnerskiego pojechali członkowie Grupy Młodzieży Nádudvaru dla Kultury. Rozpoczęła się również współpraca kół wędkarskich. Wiosną w 2007 r. przedstawiciele Nádudvaru byli gośćmi na Dniach Urzędowa.

Za tworzenie, rozszerzanie i opiekę nad związkiem partnerskim obu miejscowości dnia 15 marca 2007 r. samorząd miasta Nádudvar nadał tytuł honorowego obywatela wójtowi Urzędowa Janowi Woźniakowi i dyrektorowi Gminnego Ośrodka Kultury Tomaszowi Wyce.