Głos Ziemi Urzędowskiej 2005

Małgorzata Anna Ciosmak

Uczeń Jana Michałowicza z Urzędowa

W Krakowie, około roku 1556 urodził się w rodzinie Piotra Białego syn Jan. Piotr Biały był towarzyszem murarskim, czyli w nam współczesnym języku, pomocnikiem murarza. Mały Jan wyrastał więc w środowisku, które ułatwiało mu kontakt z kamieniem i cegłą. Kiedy osiągnął już wiek, w którym powinien podjąć naukę rzemiosła, co przypadało na 1572 rok, ojciec wysłał go do pracowni Jana Marii Padovano. Nauka pod okiem tego mistrza rzeźby pochodzenia włoskiego nie trwała długo. W 1573 roku zmarł on, pozostawiając warsztat, pracownię i nieukończone dzieła. Młody Jan Biały chcąc kontynuować naukę dostał się pod opiekę nie mniej utalentowanego, a dziś najsławniejszego artysty rzeźbiarza polskiego renesansu – Jana Michałowicza z Urzędowa. Po trzech latach terminowania wyzwolony 8 kwietnia 1576 roku Jan Biały rozpoczął samodzielną pracę, dobierając sobie zespół współpracowników i uczniów. Terenem działania artystycznego Jana Białego był Lwów i okolice. Jedyne dzieło sygnowane przez tego artystę to alabastrowo-mamurowy ołtarz w katedrze lwowskiej, wykonany z fundacji arcybiskupa Jana Solikowskiego. Sygnatura ta ma postać: R.Jan Biali R. S 1592. Już bez sygnatury, ale o cechach warsztatu samego Jana Białego, jest dekoracja prezbiterium kościoła pw. św. Idziego w Krakowie, na końcu ul. Grodzkiej u stóp Wawelu. Obecnie spełniające funkcję stalli, poprzednio elementy zdobnicze tworzyły mauzoleum św. Jacka w kościele oo. Dominikanów w Krakowie. W 1629 roku rozebrano okazały grobowiec, wykonując go już w innym stylu, zaś z fundacji Katarzyny Wapowskiej elementy z rozebranego mauzoleum przeniesiono i zmontowano w prezbiterium, będącego również własnością oo. Dominikanów, kościoła św. Idziego. Do wykonania elementów stalli użył Jan Biały kamieni rodzimych, a więc piaskowca, kamienia pińczowskiego, marmuru czerwonego, zielonego i czarnego oraz alabastru (głównie rzeźby postaci świętych polskich i dominikańskich). Dzieło powstało w 1583 roku, a jak informuje napis po lewej stronie prezbiterium na nadprożu, wykonali je rzeźbiarze lwowscy. Oprócz stalli z rozebranego nagrobka św. Jacka pochodzą herby rodu Samsonów i Ciołków, monogram ST, cztery dekoracyjne płyty na ścianach nawy, prezbiterium i w ołtarzu bocznym w nawie kościoła. Wszystkie elementy odznaczają się wielką wartością artystyczną i mistrzostwem wykonania, co przedstawiają zamieszczone zdjęcia. Interesujące jest, dlaczego właśnie rzeźbiarzowi lwowskiemu powierzono wykonanie nagrobka św. Jacka, a nie lokalnym artystom? Sądzę, że pierwotnie powierzono wykonanie dzieła Janowi Michałowiczowi z Urzędowa, który już do tej pory wykonał wiele uznanych dzieł w kościołach Polski, w tym trzy na Wawelu. Niestety śmierć artysty w 1583 roku uniemożliwiła podjęcie prac. Jan Biały uważany był wtedy, jak i obecnie, za najzdolniejszego ucznia Jana Michałowicza. Z tej przyczyny, pomimo oddalenia, bo aż z odległości Lwowa, zlecono te prace Janowi Białemu.

Bibliografia:

1. Kupiec L. J.: Kościół św. Idziego w Krakowie. Kraków 2003.

2. Mańkowski T.: Jan Biały, lwowski uczeń Jana Michałowicza z Urzędowa. „Rocznik Krakowski” 1937, t. XXVIII, s.169–181.

3. Pecold D., Rząśnicka I.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, t. l.

 Kamienne stalle po lewej i prawej stronie prezbiterium kościoła pw. św. Idziego w Krakowie, u stóp Wawelu. Pochodzą z rozebranego mauzoleum św. Jacka. Wykonał Jan Biały, uczeń Jana Michałowicza z Urzędowa

 Figura św. Pawła

 Alabastrowa figura świętego

 Kolumna i łuk z rozetami kamiennymi nad wejściem do lewej zakrystii

 Postacie świętych polskich i dominikańskich po prawej stronie prezbiterium

 Zabytkowe nadproże w prezbiterium nad wejściem do prawej zakrystii kościoła pw. św. Idziego. Na elemencie zdobniczym z marmuru sygnatura wykonawców rozebranego mauzoleum św. Jacka (fotografie M. Ciosmak)