Głos Ziemi Urzędowskiej 2002

Paweł Masiak

Kuropatwa – czy zagrożona wyginięciem?

 W poniższym artykule o łowiectwie w naszym regionie chciałbym podjąć temat kiedyś bardzo popularnego ptaka z rzędu kuraków – kuropatwy szarej, zwanej też pospolitą (Perdix perdix).

Do rodziny kuraków występujących w naszym regionie należy również bażant i przepiórka. Prowadzą one naziemny tryb życia, żerują głównie grzebiąc w powierzchni ziemi. Żywią się głównie nasionami i owadami. Charakterystyczną cechą kuraków jest ich zwięzła, krępa budowa ciała, niedługie, silne nogi oraz krótkie, zakończone krótkimi, mocnymi pazurami palce. Trzy z nich skierowane są do przodu, a czwarty do tyłu.

W terenie kuraki najchętniej poruszają się po ziemi. Pomimo ciężkiego tułowia zrywają się do lotu łatwo, bez rozbiegu, wprost w górę. Kuropatwy robią to z charakterystycznym furkotem, co niejednego myśliwego czy rolnika przyprawia o „urośnięcie włosów pod czapką”, gdy zrobią to znienacka całym stadem.

Kuropatwa nie lubi wielkich łanów monokultur, odpowiada jej bardziej szachownica małych poletek pociętych miedzami i rowami. Żeruje chętnie w terenie pofalowanym, z kępami krzewów, wśród których znajduje schronienie, a także obfitość dziko rosnących roślin. W lasach kuropatwa przebywa tylko okazjonalnie, tak więc została uznana za ptaka polnego.

I cóż brakuje naszym polom do powyższego opisu, że, jak zaznaczyłem na wstępie, ten kiedyś popularny ptak obecnie stał się rzadkością?

Przyczyn jest kilka. Jedne stanowią czynniki zewnętrzne, od których zacznę. Są to:

– chemizacja i mechanizacja prac polowych,

– mnogość drapieżników skrzydlatych objętych ochroną gatunkową,

– drapieżniki naziemne, takie jak lisy, które obecnie występują bardzo licznie, oraz wałęsające się koty i psy,

– nadmierne pozyskanie przez myśliwych.

Rozważając powyższe zważam, że część przyczyn zależna jest od nas samych. Myśliwi z naszego Koła nie polują na kuropatwy od trzech lat. Obecnie nacisk kładzie się na pozyskanie lisów, przyczyniających się do spadku pogłowia kuropatwy, będących jednocześnie jednym z głównych roznosicieli wścieklizny. Aby nie być gołosłownym przytoczę kilka liczb, i tak: w roku 1999 odstrzelono 52 lisy, w 2000 r. – 40, a w 2001 r. – 19.

Jak widać, wyraźnie odstępuje od średniej rok 2001, gdzie z powodu występowania wścieklizny wstrzymano odstrzały, co samo w sobie stanowi błędne koło i materiał na inny artykuł.

Chemizacja prac polowych, jak twierdzą nasi naukowcy, przez zastosowanie selektywnych środków ma coraz mniejszy wpływ w całym łańcuchu pokarmowym, w co, jako laik, muszę wierzyć.

Natomiast mechanizacja prac przynosi niepowetowane straty. Wiosenne sianokosy prowadzone bez skutecznych wypłaszaczy zwierzyny przyczyniają się do niszczenia wielu gniazd z matkami wysiadującymi jajka.

W temacie drapieżników skrzydlatych oraz wałęsających się kotów i psów, decyzja należy do elit naszego państwa, a jak widać na innych przykładach z ostatnich lat, na takie „głupoty” jakoś brakuje im czasu.

Wracając do przyczyn załamania się kuropatwy, ostatnie obserwacje wskazują na to, że ptak ten jest bardzo przywiązany do swojego terytorium. Przemieszcza się w promieniu około pół kilometra od jego centrum, bytując od wylęgu wiosną, przez lato i zimę w stadzie naziemnym. Stado składa się z rodziców i dzieci w liczbie około 12–15 sztuk. Ciekawostką jest to, że po przetrwaniu zimy ze stada rodzinnego nie powstają pary zdolne do dalszych rozmnożeń. Samczyk z jednego stada musi połączyć się z samicą z innego. Problem stanowi to, że stada rozproszone są ponad kilometr od siebie, przez co często nie dochodzi do wiosennych spotkań i powstawania nowych par zdolnych do rozmnażania.

Obserwacje stanu kuropatw podczas ostatniej zimy niosą pozytywne prognozy. W niektórych miejscach naszego łowiska można spotkać już po kilka stad, co dobrze rokuje na przyszłość, ale jeszcze daleka droga i nieprędko zapolujemy, jak przed dwudziestu laty. Wtedy to przez pięć godzin jeden myśliwy był w stanie ustrzelić trzydzieści sztuk tych pięknych i pożytecznych ptaków.

Słownik łowiecki:

kura – kuropatwa

starka – stara kuropatwa

młódka – młoda kuropatwa

cieki – nogi kuropatwy